Milletvekilleri
Parlamentoda milleti temsil eden milletvekillerinin aday olabilmesi için Anayasa’da belirtilen şartları taşımaları gerekmektedir.
Milletvekili seçilebilmek için gerekli olan şartlar şunlardır:
• Türk vatandaşı olmak
• 18 yaşını doldurmuş olmak
• En az ilkokul mezunu olmak
• Kısıtlı olmamak
• Kamu hizmetinden yasaklı olmamak
• Askerlikle ilişiğinin olmaması
• Taksirli suçlar hariç toplam bir yıl veya daha fazla hapis ile ağır hapis cezasına hüküm giymiş olmamak
• Zimmet, ihtilas, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçları işlememiş olmak
• Kaçakçılık, resmî ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, devlet sırlarını açığa vurma, terör eylemlerine katılma ve bu gibi eylemleri tahrik ve teşvik suçlarından biriyle hüküm giymiş olmamak
Milletvekili adayı olmak isteyen kişi yüz kızartıcı suçlardan biriyle ya da kaçakçılık, resmî ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, devlet sırlarını açığa vurma, terör eylemlerine katılma ve bu gibi eylemleri tahrik ve teşvik suçlarından biriyle hüküm giymiş olup affa uğrasa da milletvekili seçilemez.
Milletvekili olabilmek için görevinden çekilmesi gerekenler
Milletvekili olabilmek için gerekli şartları taşısalar dahi bazı meslek mensuplarının görevlerinden çekilmesi gerekmektedir. Bunlar:
• Yüksek yargı mensupları
• Hâkimler ve savcılar
• Yükseköğretim kurumlarındaki öğretim elemanları
• YÖK (Yükseköğretim Kurumu) üyeleri
• Kamu kurum ve kuruluşlarının memur statüsündeki görevlileri
• Yaptıkları hizmet bakımından işçi niteliği taşımayan diğer kamu görevlileri
• Silahlı kuvvetler mensupları
Hâkimler ve savcılar, yüksek yargı mensupları, TSK (Türk Silahlı Kuvvetleri) mensupları milletvekili seçilemezse görevlerine geri dönemezler.
Bir kimsenin milletvekili seçilme yeterliliğine ilişkin şartları taşıyıp taşımadığına dair son kararı Yüksek seçim Kurulu verir. YSK’ye (Yüksek Seçim Kurulu) bu yetki Anayasa’nın 79. maddesiyle verilmiştir. Maddeye göre “Seçimler yargı organlarının yönetim ve denetimi altında yapılmaktadır.”
Seçim bittikten sonra il seçim kurulu milletvekilli seçilenlere seçildiklerine dair bir mazbata verir. Bu mazbata ile milletvekilliği sıfatı kazanılmış olur. Ancak bu mazbata yasama faaliyetlerine katılmak için yeterli değildir. Milletvekilleri yasama faaliyetlerine katılabilmek için ant içmek zorundadır.
Milletvekilleri mazbatalarını alıp ant içtikten sonra yasama muafiyetleri veya yasama bağışıklığı adı verilen koruyucu hak ve imtiyazlardan faydalanırlar.
Yasama bağışıklığı (muafiyetleri) milletvekillerinin, görevlerini daha iyi bir şekilde serbestçe yerine getirebilmeleri için kendilerine tanınan koruyucu statüdür.
Yasama Dokunulmazlığı: Seçimden önce veya sonra bir suç işlediği ileri sürülen bir milletvekili, Meclisin kararı olmadıkça tutulamaz, sorguya çekilemez, tutuklanamaz ve yargılanamaz. Mutlak haktır, kaldırılamaz.
Yasama Sorumsuzluğu: Milletvekilleri, meclis çalışmalarındaki oy ve sözlerinden, Mecliste ileri sürdükleri düşüncelerden, o oturumdaki Başkanlık Divanı’nın teklifi üzerine Meclisçe başka bir karar alınmadıkça bunları Meclis dışında tekrarlamak ve açığa vurmaktan sorumlu tutulamazlar. Nispi haktır, kaldırılabilir.
Milletvekilliğinin düşme hâlleri Anayasa’da düzenlenmiştir. Buna göre cumhurbaşkanı seçilme, bakan veya cumhurbaşkanı yardımcısı olarak atanma hâlinde Meclis üyeliği kendiliğinden düşer. İstifa, devamsızlık (1 ay içinde 5 birleşime katılmama), milletvekilliği ile bağdaşmayan iş yapmakta ısrar etme hâlinde tbmm Genel Kurulunca Meclis üyeliğinin düşürülmesi kararı verilir. Kesin hüküm giyme ve kısıtlanma hâlinde verilen kararın TBMM Genel Kuruluna gelmesiyle Meclis üyeliği son bulur.