Bugünkü anlamda tarikatlar (organize tasavvuf hareketi), yaklaşık VI/XII. yüzyılda ortaya çıkmaya başlamış ve daha sonra da müesseseleşmişlerdir. Buna göre şeyh adı verilen bir öğretmen gözetiminde müridin (manevi arınmayı isteyen), Allah’a ulaşma konusunda takip ettiği usule veya metoda tarikat adı verilir. Tarikatlar genel olarak üçe ayrılır: Tariki ahyâr, ibadet ve takva yoluna ağırlık veren tarikat; tariki ebrâr, çile çekerek ve nefse karşı savaşarak Hakk’a ve kurtuluşa ulaşmayı amaçlayan tarikat; tariki şuttâr, aşk ve vecd ile kurtuluşa erişmeyi amaçlayan tarikat.
Tarikatlar zamanla çeşitli kollara ayrılarak sayıları artmıştır. Tarikatların bir kısmı zikri, gizli (sessizce) kalp ile bir kısmı da açıktan dil ile yapmaktadır. Tarikatlar, kurucusu olan şeyhlerin adlarıyla anılırlar. Mesela, Hacı Bayram Veli’nin kurduğu tarikata Bayramiyye, Hacı Bektaş Veli’ninkine Bektaşiyye denilir.