Kadınlarda öldürücü olan meme kanseri insidansının günden güne artması önemli bir sağlık sorunu oluşturmaktadır. Meme kanseri yaygın olmasına karşın genellikle yavaş bir gelişme hızı gösteren ve tanısı erken yapıldığında oldukça başarılı tedavi sonuçları elde edilebilen ve ölüm oranı azaltılabilen bir kanser türüdür. Ayrıca meme kanserinin erken tanı ve tedavisi yaşam kalitesinin yükseltilmesinde etkili olmaktadır.
Kadınlarda meme hastalıkları son derece önemlidir. Bu hastalıklardan bir kısmı selim meme hastalıkları olabilir, bunların önemli bir kısmını tedavi etmeye bile gerek yoktur. Bir kısmı habis meme hastalıkları yani kanser olabilir. Maalesef meme kanseri kadınlarda en sık görülen kanserdir. Kadınlarda görülen tüm kanserlerin %30’unu meme kanseri oluşturur.
Meme muayenesinde ele gelen kitlede, sertlik ve renk değişikliği varsa kanserden şüphelenilerek ultrasonografi ve mamografi gibi ileri tetkikler istenir. Hiçbir bulgu olmasa bile 40 ile 70 yaş arasındaki kadınlara yılda bir kez rutin mamografi çektirmeleri önerilir.
20 yaşından büyük kadınların her ay kkmm (kendi kendine meme muayenesi) uygulaması erken tanı için önemlidir. Meme kanserinde ilk belirtilerin genellikle ele gelen kitle ile ortaya çıkarıldığı göz önüne alındığında, kadınların memedeki bir kitleyi erken tespit etmelerinde KKMM uygulamasının önemli olduğu ortaya çıkmaktadır.
Türkiye’ de kadınların meme kanserini önlemeye yönelik uygulamalarını etkileyen faktörleri inceleyen çalışmalar sınırlı olmakla birlikte kadınların çoğunun KKMM yapmadıkları görülmüştür. Araştırmalar kadınların KKMM yapmama nedenlerinin; bir kitle bulma ve ne yapacağını bilememe korkusu ile ilgili olduğunu, KKMM uygulama basamakları ile ilgili bilgilerin yeterli olmadığını ve bu durumun KKMM ile ilgili bir eğitimle azaltılabileceğini bildirmektedir. Bununla birlikte kadınların KKMM uygulama konusundaki yeterlikleri, KKMM uygulayabilme yeteneklerini, kendilerine olan güvenlerini ve uygulamanın sıklığını da artıracaktır.
Kendi kendine meme muayenesi nasıl yapılır?
Erken tanı daha etkili tedavi ve çoğu durumda tam şifa anlamına gelir. Yıllık olağan muayenelerde doktorun yaptığı meme muayenesi ve belli bir yaştan sonra muayeneye ek olarak yapılan mamografi / meme ultrasonografisi, meme kanseri erken tanısının doktora düşen kısmıdır.
Kendi kendine meme muayenesi usulünü kavrayarak aylık olarak uyguladığında, ender görülen ancak erken tanındığında tedavi şansı yüksek olan bu kanser türüyle başa çıkmak için kişiler kendilerine düşen görevi yerine getirmiş olacaktır.
Kendi kendine meme muayenesi, usulüne uygun uygulanmadığında memeler de bir sorun varmış izlenimi edinmeye ve böylece gereksiz yere kaygı duymaya neden olabilir. Bu nedenle aşağıdaki açıklamaları dikkatlice okuduktan ve anlatılan muayene usulünü iyice kavradıktan sonra muayeneye başlamak önerilir.
Kendi kendine meme muayenesi ideal olarak adet döngüsünün 5.-7. günleri arasında, ayda bir kez yapılmalıdır.
Adet kanamasına yakın yapılan meme muayenelerinde bu hormonların etkisiyle memeler dolgun ve bastırmakla ağrılı olurlar. Bu da kendi kendine muayenenin etkinliğini önemli derecede azaltır.
Menopoz döneminde olan ve adet görmeyen kadınlar ise her ayın kendi belirledikleri bir gününde bu muayeneyi yapabilirler.
Menopoz döneminde kullandıkları hormon ilaçları nedeniyle düzenli olarak adet görmeye devam eden kadınlar da yine bu muayeneyi adet döngüsünün 5.-7. günleri arasında yapmalıdır.
Kendi kendine meme muayenesinin üç ayrı aşaması vardır
Gözle değerlendirme,
Yatar pozisyonda elle değerlendirme,
Ayakta elle değerlendirme.
Gözle değerlendirme nasıl yapılır?
Kendi kendine meme muayenesinin ilk basamağı memelerin gözle değerlendirilmesidir. İyi aydınlatılmış bir odada bayan üstü çıkarıp ayna karşısına geçerek meme muayenesine başlamalıdır.
Eller kalçalardayken, avuçları önde sıkarken, kollar yanlarda serbest sallanır durumdayken, eller havadayken ve vücut öne serbestçe eğilmiş durumdayken, toplam beş ayrı pozisyonda her iki meme aynada iyice incelenmelidir.
Gözle değerlendirmede memelerde belirgin şişlik, meme cildinde içe doğru çekilme alanları, renk değişiklikleri, kızarıklık, yüzeyel damarlarda önceden var olmayan bir belirginleşme hâli, ciltte “portakal kabuğu” manzarası (cilt yüzeyinde lenf kanalı tıkanıklıklarına bağlı olarak portakal kabuğu görünümünü andıran değişiklikler) gibi bulgular aranmalıdır. Özellikle bir pozisyondan diğerine geçişte bazı değişiklikler belirginleşebilir.
Meme ucunun içe doğru çekilmesi, tümüyle içe gömülmesi, meme başında şekil ve renk değişiklikleri aranması gereken diğer bulgulardır. Meme uçları önceden beri içe dönükse bu yapısal bir durumdur, önemli olan böyle bir değişikliğin yeni ortaya çıkmış olup olmamasıdır. Bir pozisyondan diğerine geçişte içe gömülen veya dışarı taşan meme başı normal dışı bir durumun habercisi olabilir.
Elle değerlendirme:
Elle değerlendirmede meme dokusunda normalde var olan meme dokusu ile olmaması gereken bir dokunun ayrımı önemlidir.
Elle değerlendirmede meme dokusu asla baş ve işaret parmağı arasında sıkılmamalı, elin baş ve serçe parmakları dışında kalan üç parmağı meme dokusu üzerine yerleştirilerek tarama parmakların hassas olan iç yüzeyleriyle dokuyu hissederek yapılmalıdır. Meme dokusunun tümüyle taranması, memenin koltuk altından göğüs kemiğine, köprücük kemiğinden memenin alt sınırına kadar tüm alanların dikkatlice hissedilerek taranması demektir. Bu amaca yönelik olarak parmak uçlarını meme üzerinden kaldırmadan memenin tamamı ya daireler çizerek, ya yukarıdan aşağı-aşağıdan yukarı tarayarak ya da merkezden dışa tarayarak değerlendirilebilir. Çoğu kadına yukarıdan aşağı-aşağıdan yukarı tarama daha kolay gelir. Kişiler deneyerek kendine hangi yöntemin daha kolay geldiğini bulabilir.
Memeleri yatar pozisyonda elle değerlendirmek için sırtüstü yatılmalı. Sağ omzun altına bir yastık veya katlanmış bir havlu yerleştirdikten sonra sağ el başın altına konur. Bu aşamada meme dokusu bir yana doğru kaymamalı ortada durmalıdır.
Daha sonra sol el parmaklarıyla meme, yukarıda anlatıldığı şekilde tümüyle taranmalıdır. Sağ memenin değerlendirmesi tamamlandıktan sonra da aynı işlemler sol memede gerçekleştirilmelidir. Yatar pozisyonda elle muayenede kayganlığı artırmak için pudra kullanmak faydalı olabilir.
Ayakta muayenede önce sağ el enseye yerleştirilir ve yatar pozisyonda elle değerlendirmede yapılan işlemler önce sağ meme için sonra da sol meme için tekrarlanır. Ayakta yapılan muayene özellikle üst dış kadrandaki kitlelerin daha iyi fark edilmesini sağlar. Meme kanserlerinin %60-70’i meme dokusunun en yoğun olduğu bu bölgede görülür.