Kütlenin ölçülmesinde belirli bir büyüklük seçip diğerleri ile karşılaştırmak gerekir. Böyle olunca uluslararası ortak amaca hizmet edebilmek için uluslararası birimleri kullanma ihtiyacı doğmuştur.
Kütle, cisimdeki madde miktarı iken ağırlık, cismin üzerine etki eden yer çekimi ivmesidir. Dinamometre ile ölçülür ve birimi Newton’dır [Nivtın (N)]. Kütle ve ağırlık kavramları bilinçli ya da bilinçsiz olarak birbirinin yerine kullanılabilmektedir ancak kütle cismin bulunduğu yere göre değişmezken ağırlık değişir. Bir cismin ağırlığı, o cismi yere doğru çeken yer çekimi kuvvetidir. Yer çekimi değiştikçe cismin ağırlığı da değişir. Hatta çekim alanının olmadığı yerde kütle sıfır değerini bile alır. Oysa bir cismin kütlesi, bulunduğu yere göre değişmez. Tüm çekim alanlarında aynı değerdedir. Örneğin Dünya'da 90 kg olan bir kişi, Ay'da 15 kg’dır. Kütlesi ise ayda ve dünyada aynıdır. gıda laboratuvarlarında tartım ile belirlenen nicelik için kütle terimi tercih edilmelidir
Brüt Ağırlık
Gıdanın bulunduğu kap veya ambalajla birlikte tartımı sonucu ölçülen kütleye brüt ağırlık denir.
Net Ağırlık
Gıdanın tek başına tartımı sonucu elde edilen kendi miktarına net ağırlık denir. Net ağırlığı bulmak için aşağıdaki formül kullanılır.
Net ağırlık = Brüt ağırlık - dara
Hesaplama yapılırken verilerin aynı birimden olmasına dikkat edilmelidir. Farklı birimlerde değerler verildiyse uygun olan birime mutlaka çevrilmelidir.
Dara
Boş kabın veya ambalajın kütlesine dara denir. Kütle ölçümünde ilk iş kabın darasını almaktır.
Net, Dara ve Brüt Ağırlık Problemleri
Örnek 1 : Bir çay kutusu 750 g’dır. Darası 150 g olan kutuda 250 adet poşet çay bulunduğuna göre 10 adet poşet çayın net ağırlığı kaç gramdır?
Çözüm 1
Brüt ağırlık = 750 g
Dara = 150 g
Net ağırlık = Brüt ağırlık - dara
Net ağırlık = 750 - 150 = 600 gramdır ( 250 adet poşet çay).
I. YÖNTEM
250 adet poşet çay 600 g ise
10 adet poşet çay X g’dır.
X = 600 x 10/250 = 6.000/250 = 24 gramdır.
II. YÖNTEM
250 adet poşet çayın net ağırlığı 600 g ise 1 poşet çayın net ağırlığı 600/250 = 2,4 g’dır.
10 adet poşet çay 2,4 x 10 = 24 gramdır
Örnek 2 : Bir kutu kesme şeker 1 kg’dır. Bir kutuda 250 adet şeker bulunmaktadır. Kesme şeker kutusu 50 g olduğuna göre 5 tane kesme şekerin net ağırlığı kaç gramdır?
Çözüm 2
Brüt ağırlık = 1 kg = 1.000 g
Dara = 50 g
Net ağırlık = ?
Net ağırlık = Brüt ağırlık - dara
Net ağırlık = 1.000 g - 50g = 950 gramdır (250 tane kesme şeker için).
I. YÖNTEM
250 tane şeker 950 g ise
5 tane şeker X g’dır.
X = 950 x 5/250 =
X = 4.750/250 = 19 gramdır.
II. YÖNTEM
250 tane şeker 950 g ise 1 tane şeker 950/250 = 3,8 g’dır. 5 tane şeker 3,8 x 5 = 19 gramdır.
Örnek 3 : Kabıyla birlikte tartılan bir kavanoz keçi boynuzu pekmezinin brüt kütlesi
1.750 g, kavanozun kütlesi 350 g ise pekmezin net kütlesi ne kadardır?
Çözüm 3
Brüt kütle = 1.750 g
Dara = 350 g
Net kütle = Brüt kütle - dara
Net kütle = 1.750 - 350 = 1.400 gramdır.