Geri Dönüşümün Yararları:
1- Doğal kaynakları korumak
2- Enerji tasarrufu sağlamak
3- Atık miktarını azaltmak
4- Geleceğe ve ekonomiye yatırım yapmak
Geri Dönüşüm Aşamaları:
1- Geri dönüşebilir atıkların biriktirilmesi
2- Atıkların toplanması
3- Atıkların taşınması
Çöpün içindeki geri dönüştürülebilir malzemelerin önemli bir miktarını yiyecek ve içecek ambalajlarında kullanılan metal plastik ve cam atıklar ile kâğıt ve karton oluşturmaktadır Bireylerin çevreye, doğaya, ülke ekonomisine ve kendilerine olan sorumluluklarından dolayı değerlendirilebilir nitelikli atıkları oluştukları kaynakta çöple karıştırmadan ve kirlenmesine izin vermeden ayırarak toplaması ve geri kazanım çalışmaları içinde yer almaları gerekmektedir.
Geri Dönüşebilen Atıklar:
1- Cam
Cam üretiminde kullanılan hammaddelerin çıkarılması doğal kaynakların tüketimine ve üretim esnasında çevreye zarar vermektedir. Geri kazanımla bu olumsuz etkiler azaltılabilmektedir. Şişe, kavanoz, cam bardak, vazo ve diğer cam atıklar toplama kutularında veya atığın oluştuğu yerlerde ayrı toplanır ve bu atıklar renklerine göre ayrılarak geri dönüşüm tesislerine verilir. Burada atık ve katkı maddelerinden ayrılır. Renklerine göre ayrılan cam şişe ve kavanozlar ve diğer cam atıklar kırılarak cam tozu haline getirilir, cam tozu, kum, kireç taşı ve soda külü ile karıştırılarak yüksek sıcaklıkta şekillendirilerek yeni ürünlere dönüştürülmektedir. Kırılan cam, beton katkısı ve cam asfalt olarak da kullanılmaktadır. Cam asfalta %30 civarında geri dönüşmüş cam katılmaktadır. Cam, sonsuz bir döngü içinde geri dönüştürülebilir, yapısında bozulma olmaz.
Camın Geri Kazanımıyla enerji tüketiminde %25 hava Kirliliğinde %20 maden atığında %80 su tüketiminde %50 tasarruf sağlanmakta ve kum, soda, kireç gibi doğal kaynaklar korunmaktadır.
2-Kağıt ve Karton
Kâğıt öncelikle kâğıt çamurunun hazırlanması için, su içerisinde liflerine ayrılır. Eğer gerekirse içinde lif olmayan yabancı maddeler için temizleme iĢlemine tutulur. Mürekkep ayırıcı olarak, sodyum hidroksit veya sodyum karbonat kullanılır. Daha sonra hazır olan kâğıt lifleri, geri dönüşmüş kâğıt üretiminde kullanılır.
Ülkemizde atık kâğıt; gazete kâğıdı, kraft kâğıdı ve sigara kâğıdı dışındaki tüm cinslerin imalatında kullanılmaktadır. Atık kâğıt özellikle oluklu mukavva ve karton cinslerinin üretiminde yüksek miktarda kullanılmaktadır. Atık kâğıtta geri dönüş oranı en yüksek olan kâğıtlar oluklu ve karışık cins kâğıtlardır. Atık kâğıdın geri dönüşüm için işlem görme sayısı beştir. Beş kez işlem gören kâğıt, yani beş kez kullanıma sunulan kâğıt artık özelliğini yitirmiş olur ve bir daha toplanıp işlemden geçirilmez. Bunun nedeni de işlemden geçen kâğıtların elyaflarında yaşanan yıpranmadır.
Hurda kâğıdın tekrar kağıt imalatında kullanılması hava kirliliğini %74-94, su kirliliğini % 35, su kullanımını % 45 azaltabilmektedir.
- 1 ton kullanılmış kâğıt çöpe atılmayıp geri kazanıldığı ve kâğıt üretiminde tekrar kullanıldığı zaman;
12400 m3 havadaki sera gazı olan karbon dioksitin bertaraf edilmesi,
12400 m3 oksijen gazının üretilmeye devam etmesi,
34 kişinin oksijen ihtiyacını sağlayan 17 yetişkin ağacın korunması,
Ayda 3 ailenin tükettiği 32 m3 su tasarrufu,
Kış aylarında ısınma amacı ile iki ailenin tüketeceği 1750 litre fuel-oil tasarrufu,
2,4 m3 çöp depolama alanından tasarruf,
20 ailenin bir ay süreyle tüketeceği 4100 kW/s elektrik enerjisinden tasarruf edilebilmesi mümkündür.
3- metal Ambalaj
Teneke (kalay) ve alüminyum ambalajlarda yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu metallerin kullanıldıktan sonra atık olarak değerlendirilmesi hem çevre kirliliğine neden olmakta hem doğal kaynakların tükenmesini neden olmaktadır. Geri kazanımla oluşan çevre kirliliğinin önlenmesinin yanında hammadde, enerji ve su gibi doğal kaynaklar daha az tüketilir.
Kalaylanmış çelik bulunduğundan beri geri kazanılmaktadır. Hurda alım satımı dünyadaki en eski geri kazanım sektörüdür. Hurda tenekeler hiçbir kayba uğramadan istenilen şekilde tekrar kullanılabilecek hammaddedir.
4- Plastik
Plastikler doğada hazır bulunmaz, doğadaki elementlere insan tarafından müdahale edilmesi ile elde edilir. Elde edilmesi belli bir sıcaklık ve basınç altında, katalizör kullanılarak monomerlerin reaksiyona sokulması ile olur.
Plastik ilk üretildiğinde toz, reçine veya granül halde olabilir. Genelde plastikler petrol rafinerilerinde kullanılan ham petrolün işlenmesi sonucu arta kalan malzemelerden elde edilir. Yapılan araştırmalara göre dünyadaki petrolün sadece % 4`lük bir kısmı plastik üretimi için kullanılmaktadır.
- Plastik materyallerin geri dönüşümü için üç yöntem kullanılmaktadır.
Birinci yöntem: parçalanmış halde bulunan plastiklerin yeniden işlenmesidir ki bu şekilde elde edilmiş olan bir ambalaj materyali halen tüketicinin kullanımına sunulmamıştır.
İkinci yöntem: plastik malzemenin fiziksel olarak temizlenmesi ile geri kullanımıdır.
Üçüncü yöntem: polimerlerin kimyasal yapıları değiştirilmesidir. Bu yöntemde genellikle monomerlere doğru bir depolimerizesyon olmaktadır ve bu monom erlerden yeni polimerler üretilmektedir. Bu yöntemle elde edilen plastik malzemelere örnek; pet şişelerdir.
Plastik yaklaşık 1000 yılda yok olur.
5- Organik Atıklar
Bitki ve hayvan kaynaklı atıklara "organik atık" adı verilir. Evlerden ve işyerlerinden toplanarak çöp alanlarına taşınan atıkların önemli bir bölümü organik atıklardır. Organik atıklar, doğada mikroorganizmalar yardımıyla kolayca bozunarak temel bileşenlerine ayrılır. Organik atıkların biriktirilip ara sıra karıştırılarak kontrollü olarak bozunmaları sağlandığında, bitkiler için çok zengin gübre elde edilmektedir.
Geri DönüĢümü Olmayan Atıklar
1- Geri kazanılmayan cam ve mamulleri: Ampul ve florosans, pencere camları, cam yapı malzemesi, aynalar, optik camlar, ısıya dayanıklı camlar, telli camlar
2- Geri kazanılmayan kâğıt: Kaplamalı kağıtlar, kısmen gümüşlü kağıtla kaplı olan kağıtlar, yağ ve su geçirmez kağıtlar, kirlenmiş kağıtlar (yiyecek bulaşmış, hijyenik kağıt v.b. ), karbon kağıdı, eski duvar kâğıtları, pastik veya alüminyum ile kaplanmış kağıtlar, plastik emdirilmiş paket zarfları, yollama çantaları vd. Tüm diğer özel kâğıtlar (filtre kağıtları, yapıştırma bandları )
3- Geri kazanılmayan organik atık: İşlem görmüş meyveler ve artıkları, kâğıt süt ve içecek kutuları, elektrik süpürgesi içeriği, kedi, köpek altlıkları ve dışkılar
4- Geri kazanılmayan plastik: Motor yağı plastik şişeleri, antifriz kapları, benzin ve yağ ilave şişeleri ile kahverengi likör şişelerinin geri kazanılması sakıncalıdır.
Ülke Ekonomisine Katkısı
Ülkelerin gelişmişlik derecesi, teknolojik gelişmeler ve nüfus artışına paralel olarak ambalaj atık miktarı da sürekli olarak artmaktadır. Sonuçta her tür tüketim ürünündeki ambalaj malzemesi miktarının günden güne artması, ambalaj malzemeleri ile dolu çöp alanlarının oluşmasına neden olmaktadır. Her şeyden önce ambalaj atıkları, çöp olarak görülmemelidir. Ülkemizde bir yılda geri kazanılan kâğıt, metal, cam ve plastik gibi atıkların toplamı yaklaşık 1 milyon tonu bulmaktadır. Geri dönüşüm ile ekonomik açıdan, göz ardı edilemez bir değer olan ambalaj atıkları, çöp olmaktan çıkarılıp, yeniden değerlendirme yoluna gidilmesi ekonomik yönden, çevre kirliliğinin giderilmesi açısından, doğal kaynakların verimli kullanılması ve enerji tasarrufu sağlanması için önemlidir.