Tarih biliminin babası olarak kabul edilen Herodotostur
Tarih; insan topluluklarının geçmişte meydana getirdiği faaliyet ve olayları yer ve zaman göstererek sebep-sonuç ilişkisi içerisinde, belgelere dayalı ve tarafsız olarak inceleyen bir sosyal bilim dalıdır.
İnsanların geçmişteki her türlü faaliyeti ve bunlarla ilgili olaylar tarih biliminin konusudur. Bu faaliyetler; siyasal, sosyal, askerî, ekonomik, kültürel, dinî ve sanatsal nitelikte olabilir. Bunun yanı sıra tarihin akışını etkileyen deprem, sel, kuraklık vb. olaylar da tarih biliminin konuları arasında yer alır.
Bir olayın “tarihî olay” olarak değerlendirilebilmesi için yerinin ve zamanın bilinmesi ve olayın üzerinden belli bir zamanın geçmiş olması gerekir.
Tarihteki her olay, meydana geldiği dönemin özelliklerini yansıttığından benzersiz ve özeldir. Ancak tarihteki hiçbir olay tek başına ve diğer olaylardan bağımsız değildir. Tarihî olaylar süreklilik gösterdiği için bu olaylar arasında sebep-sonuç ilişkisi vardır. Başka bir deyişle herhangi bir tarihî olayın sonucu kendisinden sonraki olayın sebebini oluşturabildiğinden tarihî olaylar bir zincirin halkaları gibi birbirine bağlıdır.
Tarih bilimi, geçmişteki olayları kendine özgü “kaynak inceleme yöntemi” ile keşfetmeye çalışır.
Kaynaklar türlerine göre ise sözlü, yazılı, görsel ve işitsel kaynaklar; tarihî kalıntılar ve nesneler olmak üzere sınıflandırılır
Tarihçiler, kaynak inceleme yöntemiyle belgelerden elde ettikleri bilgileri zaman, mekân ve konuya göre sınıflandırırlar. Bu bilgilere dayanarak geçmişteki olayları aydınlatmaya çalışırlar. Tarihî bir olay değerlendirilirken olayın yaşandığı dönemin şartları mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır. Çünkü tarihî olaylar, meydana geldikleri dönemin siyasi, sosyal, kültürel, dinî ve ekonomik özelliklerinden izler taşır. Uzun yıllar önce yaşanmış bir olayın, bugünün bakış açısı ve değer yargılarıyla ele alınması doğru değildir. Tarihî olayların değerlendirilmesinde en önemli noktalardan biri, tarihçilerin olaylara duygusal değil tarafsız yaklaşmalarıdır. Bu nedenle, araştırılan tarihî bir olay ile ilgili çeşitli kaynaklar incelenmeli ve bütün belgeler değerlendirilmelidir. Bu sağlanamazsa tarafsızlık ilkesinden ve araştırmanın bilimselliğinden söz edilemez. Ayrıca tarihî gerçeklerin ortaya çıkması da engellenmiş olur. Araştırmalar sonucu bulunacak her yeni belge, tarihî bilgileri tamamlayabilir veya tamamen değiştirebilir.
Tarihe yardımcı olan bazı bilim dalları şunlardır:
ARKEOLOJİ: Toprak ve su altındaki maddi kalıntıları kazı yolu ile ortaya çıkarır
KRONOLOJİ: Olay ve olguların zamanını belirleyerek bunları geçmişten günümüze sıralar.
COĞRAFYA: İnsan-mekân etkileşimini ve mekânın genel özelliklerini araştırır.
PALEOGRAFYA: Yazıları, alfabeleri ve bunların zaman içerisindeki değişimlerini inceler.
FİLOLOJİ: Dillerin tarihini, gelişimini ve değişimini araştırır.
KİMYA: Karbon 14 yöntemini kullanarak tarihî eserlerin yaşını ve tarihini hesaplar.
SOSYOLOJİ: Sosyal olayları, insanlar ve toplumlar arası ilişkileri inceler
ETNOGRAFYA: Toplumların örf, âdet, gelenek ve yaşayışlarını inceler
EPİGRAFYA: Kitabelerin üzerindeki yazıları inceler.
NÜMİZMATİK: Tarih içerisinde basılan paraları inceler.
ANTROPOLOJİ: İnsan ırkını ve kültürlerin gelişimini araştırır.
HERALDİK: Tarihte devletlerin kullandığı armaları inceler.